ثبت نام در مدرسه غیرانتفاعی یا دولتی ؟ این پرسشی است که از سال ۱۳۷۲ با شروع به کار اولین مدرسه بخش خصوصی در قالب مدارس «غیرانتفاعی» برای والدین ایجاد شد. در این یادداشت به تشریح ویژگی‌ها و دسته‌بندی هر یک از این دو نوع مدرسه خواهم پرداخت تا اولیای دانش‌آموزان با نگرش و دیدی بهتر به تصمیم‌گیری در این خصوص بپردازند.

ذکر این توضیح در ابتدا ضروری است که عنوان «غیرانتفاعی» از آن جا که هیچ گونه سنخیت و تناسبی با کارکرد این گونه مدارس نداشت، چند سالی است که به «غیردولتی» تغییر یافته است و در حال حاضر با چهار نوع دسته‌بندی مدارس روبرو هستیم: دولتی، غیردولتی، شاهد و هیئت امنایی. مدرسه شاهد ویژه خانواده معزز شهدا و ایثارگران است که البته فرزندان غیرشاهد را نیز با قید شرایطی ثبت نام می‌کنند. مدرسه هیئت امنایی، نوعی مدرسه، بین ساختار دولتی و غیردولتی است که زیرنظر یک هیئت امنا متشکل از مدیر، نماینده شورای دبیران، رئیس انجمن اولیا و مربیان و چند نفر از شخصیت‌های علمی و فرهنگی مورد اعتماد اداره می‌شود. هدف از تشکیل مدارس هیئت امنایی کمتر شدن وابستگی مالی مدارس به دولت و مشارکت مردم در اداره‌ی مدارس بوده است. 

من تجربه‌ی تحصیل در مدارس دولتی، نمونه دولتی و تیزهوشان و وابسته به دانشگاه  را دارم و مدتی در یک مدرسه غیرانتفاعی مشغول به کار بوده‌ام. از این حیث برخی مطالبی که بعداً ذکر خواهد شد، مبتنی بر تجربه‌ی ای است که خود از نزدیک لمس کرده‌ام. 

مدرسه دولتی

مهم‌ترین ویژگی‌های مدرسه دولتی هزینه پایین و نزدیکی به محل سکونت است. اما طیف همین مدارس دولتی آن چنان گسترده است که نمی‌توان همه را در یک دسته گنجاند. بعضی مدارس دولتی هستند که ورودی‌های خود را گزینش می‌کنند یعنی مثلاً شرط معدل دارند یا به لحاظ مسائل فرهنگی و اجتماعی هر دانش‌آموزی را ثبت نام نمی‌کنند. قطعاً نوع مدیریت در این گونه مدارس متفاوت است و کادر اجرایی و آموزشی مدرسه، مباحث آموزشی و تربیتی را هدفمندتر جلو می‌برند. در مقابل، اکثر مدارس دولتی به موضوع آموزش و پروش به چشم یک شغل و حرفه نگاه می‌کنند که به دلایل مختلف تضمینی نسبت به خروجی‌های مدرسه ندارند. دلیل نخست این که معلمانی که از سوی اداره آموزش و پرورش به مدرسه معرفی می‌شوند، لزوماً با مدیر مدرسه و ساز و کار تربیتی و آموزشی آن (اگر چنین چیزی وجود داشته باشد) هماهنگ نیستند و این ناهماهنگی در حوزه‌ی اجرا و آموزش به وضوح نمود می‌کنند. دلیل دوم این که هیچ گونه فیلتری در ثبت نام دانش‌آموزان وجود ندارد و مدرسه دولتی موظف است تمامی مراجعانی را که در محدوده‌ی مدرسه زندگی می‌کنند، ثبت نام نماید. لذا چه در سطح کادر آموزشی و اجرایی و چه در سطح دانش‌آموزان، مدرسه دولتی قدرت انتخاب ندارد. در چنین شرایطی مشخص نیست که فرزند من با چه کسانی همکلاس و هم‌مدرسه‌ای خواهد بود و تحت تعلیم چه معلمانی قرار خواهد گرفت.

مدرسه غیردولتی (غیرانتفاعی)

مدرسه غیردولتی با برنامه‌های فوق العاده و کادر آموزشی مجربش شناخته می‌شود. به واقع آن چه موجب اخذ هزینه‌ی فوق العاده به نسبت مدارس دولتی است، ارائه خدمات ارزش افزوده و انتخاب کادر اجرایی و آموزشی باتجربه است. ضمن این که تعداد دانش‌آموزان مدارس غیردولتی معمولاً کمتر از مدارس دولتی است و نسبت معلم به دانش‌آموز و رسیدگی مدرسه به اوضاع تحصیلی و فرهنگی دانش‌آموزان در مدارس غیردولتی بیشتر است. مدرسه غیرانتفاعی محصول تفکرات فعال‌سازی و مشارکت بخش خصوصی در دولت اول هاشمی رفسنجانی است که با پیشنهاد و پیگیری نجفی، وزیر آموزش و پرورش وقت محقق شد. البته مدارس غیردولتی نیز در یک سطح نیستند و چه بسا برخی مدارس دولتی از برخی مدارس غیردولتی، از هر نظر بهتر هستند.

مدرسه شاهد

مدرسه شاهد به منظور توانمندسازی فرزندان شهدا و ایثارگران ایجاد شد تا به پاسداشت مقام والای شهیدان، خدمتی فراتر از معمول به فرزندان ایشان اعطا گردد. مدارس شاهد غالباً چه به لحاظ آموزشی و چه به لحاظ برنامه‌های فوق‌العاده و فرهنگی از مدارس دولتی بهتر هستند. به ویژه آن که فضای فرهنگی مدارس شاهد، مذهبی است و چنین مدارسی برای کسانی که دغدغه‌های دینی دارند، مناسب است. 

معیارهایی برای انتخاب مدرسه  

1- کادر مجرب و دلسوز 

2- داشتن رویکرد تربیتی مناسب 

بسیار مهم است که رویکرد تربیتی مدرسه با ارزش‌ها و هنجارهای خانوادگی شما منطبق باشد و آن را قبول داشته باشید تا در طول تحصیل فرزندتان بتوانید با آن همراه شوید و به قوانین آن پایبند باشید. 

3- هزینه تحصیل 

توجه به این مسأله که اغلب خانواده‌هایی که در یک مدرسه ثبت‌نام می‌کنند به کدام طبقه‌ی اجتماعی تعلق دارند، در انتخاب مدرسه بسیار حائز اهمیت است. 

بنظر من یکی از فضاهای مطلوب برای رشد و تربیت کودک این است که محیط تحصیلی او نمونه‌ی کاملی از محیط جامعه باشد. بدین معنا که فقیر و غنی، درستکار و بدکار، شاگرد زرنگ و تنبل در آن حضور داشته باشند در عین این که فضای حاکم بر مدرسه سالم و مؤید رفتار و افکار خوب و پسندیده باشد  

 4 - نزدیک بودن به محل سکونت 

5 - فعالیت‌های فوق برنامه 

6 - ساعت کاری مدرسه و شغل اولیای دانش آموز 

نکته پایانی و جمع‌بندی

شاکله اصلی شخصیت کودک در خانواده شکل می‌گیرد. اگر شما به عنوان والدین فرزندتان با او دوست باشید و این ارتباط دوستانه را در پرتوی راهنمایی‌های یک مشاور با وی استمرار دهید، برای فرزندتان وقت بگذارید و بهترین دوست و امین اسرار او باشید، چندان از بابت انتخاب مدرسه نگران نباشید.

متأسفانه این روزها با افزایش مشغله‌ی والدین، آنها به دنبال مدرسه‌ای هستند که با پرداخت یک هزینه‌ی هنگفت، مسئولیت تعلیم و تربیت فرزندشان را به آن مدرسه واگذار کنند، غافل از آن که این مسئولیت خطیر قابل برون‌سپاری و واگذاری به غیر نیست و در هر صورت اعمال و رفتار فرزند را به پای والدین او می‌نویسند.

لذا مناسب‌ترین مدرسه، مدرسه‌ای است که هم‌راستا با فضای تربیتی خانواده باشد، بستر بروز و ظهور خلاقیت و استعداد کودکان را فراهم نماید و به تفاوت‌های آن‌ها احترام بگذارد. اولیای دانش‌آموزان را در امر تعلیم و تربیت درگیر کند و گزارش‌های خوب و به موقع از وضعیت تحصیلی و فرهنگی دانش‌آموز به ایشان ارائه نماید.